Mooie dingen verdwijnen in de chaos
Christien Brinkgreve (CB) kon tijdens de uitvaart van haar overleden echtgenoot A. “Je hebt het ons moeilijk gemaakt, maar we hielden toch van je” beter niet in het openbaar uitspreken.
Laat ik voorop stellen dat ik na het lezen van deze woorden en de eerste hoofdstukken van ‘Beladen huis' herhaaldelijk terugdacht aan de documentaire
'Privéterrein' van de VPRO. Hierin spreekt een schrijversgezin met elkaar over de gespannen verhouding tussen privé en publiek. De vader, de moeder (CB), de oudste- en jongste zoon publiceren. Na deze documentaire verscheen in 2024 een roman van de jongste zoon, waarin echo’s van zijn afgelopen jaren klinken, inclusief een fictieve versie van zijn vader. In deze roman kwam ook een moeder voor, ik vroeg me af: wat maakt dat deze vrouw zo haar best doet? Wat maakt die pijnlijk voelbare onderliggende afstand? Ik had het nogal met de vrouw te doen. En eerlijk is eerlijk: toen ‘Beladen huis’, een memoir, van CB verscheen was het voorgaande mijn voornaamste reden deze memoir te gaan lezen. Nu ik dit zo opschrijf fantaseer ik over kritisch fluisterende stemmen, wat een exhibitionisme van dat gezin, wat een voyeuristische lezer. Wat ìk zo bijzonder vind, de boeken die ik tot nu toe van deze gezinsleden las, overstijgen dit. De boeken snijden universele thema’s aan en telkens op ieders unieke wijze. Het een sluit het ander niet uit. Dat overstijgt bij wijze van spreken ‘Shownieuws’ en het lezen van ‘Privé’ bij de kapper.
Waarmee te beginnen als na een uitvaart de stappen van nabestaanden wegebben? Wanneer je als echtgenote weer terugkomt in een letterlijk en figuurlijk beladen huis. Het kan binnen dit huis gerust een chaos genoemd worden, een uit zijn voegen gegroeid universum. Het huis bevat niet alleen schriften, noteringen, plaatjes, boeken, negatieven van foto’s en archiefdozen; het bevat behalve poppenhuizen, historische sporen van en uit gedeelde huizen, aparte huizen, lichtere huizen, (schoon)ouderlijke huizen. CB begint met het letterlijk opruimen van het beladen huis. Deze hoogleraar sociologie begint ook met schrijven. Het benieuwt me, hoe verhoudt haar professie zich tot haar privéleven. Een vrouw bekend met vrouwenstudies en emancipatie zo flink in de buitenwereld en al dan niet ogenschijnlijk krachteloos thuis. Er lijkt een splitsing te zijn (ontstaan).
De stijl van CB is opmerkelijk, het is duidelijk dat zij naast een wetenschappelijke achtergrond interesse in psychoanalyse heeft. CB schrijft en analyseert zeer zorgvuldig, helder en toch persoonlijk. Alles gaat hierbij door haar handen. Ik kan me voorstellen dat CB niet veel herkende in de ‘standaard’ boeken over rouw. Zeker in de situatie waarin ze na de uitvaart het overvolle en chaotische huis betrad. Ze stelt zichzelf onder meer de vragen ‘Hoe heeft dit alles zo kunnen ontstaan’? Ze beschrijft haar proces zeer treffend, ze vraagt zich eveneens af, kan ik dit of dat wel opschrijven?
Wat mij als lezer betreft hoeven geen details van belang bedekt te worden, minder lieflijke details mogen bij het beschrijven van ontwikkelingen zichtbaar zijn. Juist wanneer het proces de wereld in wordt gestuurd. Wanneer buitenstaanders de goed leesbare tekst tot zich nemen wordt het universeler. Zoals CB zich weinig herkende in bepaalde boeken over rouw, zullen sommigen zich evenmin in haar werk herkennen terwijl anderen met een zucht van verlichting pijnlijk soorten herinneringen herkennen en weten: dit overkomt mij niet alleen.
‘Beladen huis’ gaat behalve over rouw ook over ontworstelen aan familie- en gezinspatronen of meegekregen opvattingen en verantwoordelijkheden, het tegelijkertijd blijvend doorwerken ervan. ‘Beladen huis’ is als een doorleefd hoofdstuk in een ‘Familiegeschiedenis’. Hoofdstukken waarin gezinsleden aan het woord komen. De vader. De moeder. De oudste zoon. De jongste zoon. CB heeft hard gewerkt, flink huisgehouden in het huis. Ze leeft thuis. Er is veel moois. Ze is omringd door geliefde mensen, zowel dichtbij als verder weg, niet meer fysiek tastbaar maar toch (op)nieuw aanwezig.
4,5*