There Are Rivers in the Sky - Elif Shafak (2024)

In haar tweede Engelstalige roman wisselt de Turks-Britse schrijfster Elif Shafak af tussen drie grote verhaallijnen die gescheiden zijn in tijd en ruimte, maar verbonden door het element water. Arthur wordt geboren bij de Theems en sterft bij de Tigris. De Koerdische Narin wordt gedoopt in de Tigris als jezidi - een aanhanger van een van de oudste monotheïstische religies. De hydrologe Zaleekhak verhuist naar een woonboot op de Theems.

Water is de rode draad, als levensredder en als verspreider van cholera. Eénzelfde regendruppel komt doorheen de eeuwen terug in verschillende vormen en op verschillende plaatsen. Er worden menselijke eigenschappen aan toegekend - personificatie - en één passage wordt vanuit zijn standpunt verteld. In werkelijkheid zouden de miljarden molecules in zo'n druppel zich snel verspreiden, maar het is een mooi symbool.

Alle drie de protagonisten hebben een band met het oude Mesopotamië. Het Midden-Oosten is de bakermat van de beschaving. In Assyrië waren er prachtige gebouwen en beeldhouwwerken. Op meerdere plaatsen duikt de lamassu op, een hybride beschermgeest. Arthur wordt archeoloog en wil het spijkerschrift ontcijferen. Het teken voor water komt voor op kleitabletten, maar ook als tatoeage. Dit veelomvattende werk maakt de stroom van de geschiedenis voelbaar.

O wee. Had de titel niet ‘Er hangen clichés in de lucht’ moeten zijn?

Elif Shafak verknoopt een aantal thema’s waarvan het bon ton is om er vandaag mee bezig te zijn als kunstenaar. Eens even kijken: kolonialisme (aan wie behoren archeologische kunstschatten in wezen toe, de ontdekker en dus wetenschappelijke kolonisator, dan wel de autochtone bevolking?), feminisme (van de Theems tot de Tigris, overal voert Shafak vrouwen op die zich aan de dwingelandij van mannen trachten te ontworstelen), ecologisme (een der protagonisten voert onderzoek naar water en dus naar een dreigende klimaatcatastrofe), om nog maar te zwijgen van het snuifje LGBTQ en terrorisme…

De roman oogt er op en top hedendaags door, maar meer dan surfen op wat vandaag tendentieus is, doet Shafak niet. Knap is weliswaar hoe ze haar drie uiteenlopende verhaallijnen behendig verweeft in een onverwacht spannende finale – staat een verfilming al in de steigers? Al te gekunstelde metaforen, kinderachtige (meta)fysica (de terugkeer van een regendruppel) en archetypische personages: het helpt evenwel niet om van deze roman iets bovengemiddeld te maken. Vertellen kan Shafak echter wel, want ondanks de vele aanmerkingen haalt een mens wel vlot het einde van het boek. Laat ons daar niet smalend over doen: een dergelijk narratief talent is lang niet iedereen gegeven…

2,5*