La Tregua - Primo Levi (1963)

Wederom ontroerende momenten, maar als geheel minder hartverscheurend dan Is Dit Een Mens?; natuurlijk qua inhoud, maar ook qua stijl. Levi schrijft zelfs in de bijlage (het voorwoord voor Italiaanse scholen) dat hij bij Is Dit Een Mens? een onuitputtelijke drang voelde zijn verhaal op te schrijven, en dat hij voor dit vervolg meer rust, tijd en ontspanning had. Gek genoeg wreekt zich dat een beetje, soms wordt het wel erg droog. Dat was tevens het enige minpunt, want verder zoals ik zei weer een mooi en ontroerend relaas van een overlevende. Dikke 3,5*

Ik ben het niet helemaal eens met mijn voorganger, aangezien ik het stijlverschil nogal mee vind vallen. Sterker nog, ik vind dat 'Is dit een mens' vrijwel vloeiend overgaat in dit tweede boek, 'het Respijt'. De Nederlandse vertaling van 'Is dit een mens?' is dan ook gebaseerd op een herziene versie van het oorspronkelijke boek uit 1958, ofwel de versie die is aangepast vlakvoor het schrijven van dit tweede deel.

Waar het eerste deel literair graag verwijst naar Dante (de Hel uit la Divina Comedia), betrekt Levi in de tweede deel Homerus' Odyssee bij het verhaal. En volledig terecht want de omzwervingen (via Rusland, Oekraïne, Wit-Rusland, Oostenrijk, Duitsland) die hij maakt om vanuit Polen naar Italië te komen zijn verbazingwekkend. Uiteraard de beschreven feiten zijn minder dramatisch dan het harde kampleven uit het eerste deel en er is wat meer plaats voor 'leuke' dingen. Toch blijft de hardheid van de werkelijkheid gehandhaafd, want waar ieder ex-gevangene hoopte op een hartelijk welkom van de buitenwereld, blijkt dit niet het geval te zijn. Niemand is geïnteresseerd in hun verhaal en het is nog altijd handig tussen de mazen van het net door manoeuvreren om te overleven. Een indrukwekkend verhaal.

Ik vond Is Dit een Mens toch wel een stuk beter dan Het Respijt. Is dit een mens is geschreven uit een soort drang om gelezen te worden en dat leest voor een een stuk prettiger dan het (meer doordachte) Het Respijt

De mensen die Primo onderweg ontmoette beschrijft hij treffend. Hij moet een geweldig goed geheugen hebben gehad, want hij weet nog zoveel details, al legt hij zelf ook uit dat hij dingen die minder indruk maakten niet meer zo goed weet.

Dit boek is op een andere manier dan het eerste indrukwekkend en daarmee zeker ook een aanrader.

Het respijt – Primo Levi | Lalagè leest - lalageleest.nl

Bij Se Questo È un Uomo vroeg ik me al af of het nou een goed boek was, of eerder een boek met een boeiend en aangrijpend onderwerp. Na dit vervolg weet ik het zeker: het is dat tweede. Want dit werk Het Respijt gaat op dezelfde voet verder maar eigenlijk heeft Levi minder te vertellen. Ja ergens is het nog enorm boeiend om te zien dat na de bevrijding van Auschwitz de Joden nog niet naar huis konden aangezien de oorlog zelf nog niet voorbij was. Maar dat is dan het enige boeiende. De hele reis daarna, met soms een verwijzing naar de Odyssee maar dat is het dan ook, kan ergens nog boeiend zijn maar Levi zoomt vooral in op de kleine gebeurtenissen en mensen die niet meer dan een voetnoot zullen zijn. En dat alles in een droge weinig bijzondere stijl. Uiteindelijk is dit boek gewoonweg saai. 2,0*.

Een paar hoofdstukken zijn minder boeiend, daarin volg ik mjk87, maar minstens evenveel hoofdstukken vond ik heel knap, meeslepend en begeesterend. En het laatste hoofdstuk, Het ontwaken, is van het indrukwekkendste dat ik ooit heb gelezen. Dit is literatuur en werkelijkheid in één...

Zijn eigen slotwoord in het Voorwoord voor de Italiaanse schooluitgave (1965):
Mijn dagelijkse arbeid (als chemicus) heeft me veel geleerd dat elke schrijver nodig heeft. Het heeft me getraind op concreetheid en precisie, op de gewoonte elk woord te 'wegen' met de nauwgezetheid van wie een kwantitatieve analyse verricht; en wat het belangrijkste is, het heeft me gewend aan die gemoedstoestand die men objectiviteit pleegt te noemen, dat wil zeggen, aan het inzicht dat niet alleen mensen, maar ook dingen een waardigheid, een waarheid hebben die men dient te erkennen en niet te verwringeb, als men niet wil vervallen in gemeenplaatsen, holheid en valsheid.
Chapeau, meneer Levi...