De God Denkbaar Verklaard: Essays over W.F. Hermans - Huug Kaleis (1987)
Nederlands
Verhalenbundel
Biografie / Kunst en Cultuur
203 pagina's
Eerste druk: De Arbeiderspers,
Amsterdam (Nederland)
Het boek 'De God Denkbaar verklaard' bestaat uit een bundeling van essays, verdeeld over vijf hoofdstukken. Het eerste hoofdstuk opent waarin de schrijver Kaleis zijn aanpak zegt te verantwoorden. Hij kiest daartoe de weg van de polemiek, Kaleis windt zich hevig op over enkele scribenten die zijn geloof in Freud niet zonder meer delen. Daarop volgt een hoofdstuk met een thematische strekking: het oeuvre van Hermans wordt herleid tot het freudiaanse begrip Almacht. De ontwikkeling in het oeuvre van Hermans staat centraal in het derde hoofdstuk, waarin Hermans ook wordt gekroond tot super-Forumiaan. In hoofdsuk 4, dat weer een sterk polemische inslag heeft, verdedigt Kaleis naar eigen zeggen Hermans, maar in feite ook zichzelf, tegen enkele critici. Het vijfde en laatste hoofdstuk vormt de reactie van Kaleis op wat in meer dan een opzicht een opdracht van Hermans mag heten. In het exemplaar van 'Waarom schrijven?' dat hij Kaleis cadeau deed, schreef hij: "Voor Huug Kaleis, die het antwoord wel zal vinden". De almachtsdroom is volgens Kaleis weer de sleutel tot het schrijverschap van Hermans.
Huug Kaleis laat in deze studie over Willem Frederik Hermans diens gehele œuvre aan bod komen. Van de befaamde romans en verhalen tot nooit meer herdrukte jeugdgedichten of verhaaltjes ooit gepubliceerd in een vergeten blaadje. Essays, brieven en vodjes, zelfs het door Hermans gesproken woord in interviews betrekt Kaleis in zijn psychologische exploratie van deze schrijver.
Naarmate een schrijver meer schrijft, vergroot hij niet alleen de hoeveelheid van zijn raadselachtigheden maar ook de mogelijkheden om te komen tot oplossingen, schrijft Kaleis in zijn inleiding onder de veelzeggende titel 'Op zoek naar de onzichtbare man'. In het titelessay herleidt hij Hermans' thema's tot de Almacht, een van Freud stammend begrip. Vervolgens beschrijft hij Hermans' evolutie van schepper van autoriteiten bestrijdende personages tot auteur met een 'vader-optiek'. Tot lering van blunderende recen- senten geeft hij een modelanalyse ten beste van Geyerstein's dynamiek. Polemisch verdedigt en verklaart hij Hermans als politick denker, hem vergelijkend met Mulisch en Reve.
Daarnaast geeft hij een verrassend nieuwe interpretatie aan het duistere Manuscript in een kliniek gevonden, het als nog ontoegankelijker beschouwde verhaal Glar en de novelle 'Het behouden huis', dat object was van menige analyse.
Waarom Hermans schrijver moest worden en waarom juist deze schrijver, tracht Kaleis in het laatste hoofdstuk, dat voornamelijk over 'wonderkinderen' gaat, te verklaren. In het boek is kritisch commentaar en aanvullende informatie opgenomen, per brief door W.F. Hermans aan de essayist verstrekt.
Ad Fransen in gesprek met de criticus/hoogleraar Jaap Goedegebuure en met Huug Kaleis, auteur van 'De god denkbaar verklaard' (AP) over W.F. Hermans, gesprek naar aanleiding van het verschijnen van het boekje van Kaleis en van Herman's nieuwe roman 'Een heilige van de horlogerie'. Goedegebuure vond Hermans een tijdlang niet zo goed meer, Kaleis schaart zich onvoorwaardelijk achter Hermans.
Jaap Goedegebuure In gesprek met W.F. Hermans, Tirade. Jaargang 25 (nrs. 262-271) - DBNL