De Vlieger - Maarten 't Hart (1998)
mijn stem
21 stemmen
Nederlands
Autobiografische Roman
227 pagina's
Eerste druk: De Arbeiderspers,
Amsterdam (Nederland)
Van het verpakkingsmateriaal voor een grafmonument vervaardigen een grafdelver en zijn zoon een kruisvlieger. Als de zoon hem een keer alleen oplaat, verspeelt hij deze. Maanden later ziet hij hem terug voor het raam van een huis dat bewoond wordt door een vader en een dochter die sprekend op elkaar lijken. De vader is ongelukkig omdat hij niet heeft mogen doorleren en omdat zijn beeldschone dochter niet deugt. Op grond van de regel Vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren uit het Onze Vader ontwikkelt deze vader een heel nieuwe theologie van verzoening en vergeving die hem steeds meer in conflict brengt met de dominees en ouderlingen van zijn gereformeerde kerk. Ten slotte wordt hij, zoals dat in het gereformeerde jargon heet, in de ban gedaan. Behalve deze droeve geschiedenis bevat 'De vlieger' ook het tragikomische verhaal van een protestantse grafdelver op wie druk wordt uitgeoefend om in de avonduren met de hand een heel rooms-katholiek kerkhof te verhuizen dat plaats moet maken voor oprukkende nieuwbouw.
0
geplaatst: 12 maart 2013, 22:02 uur
De vlieger is een interessante roman waarin de gereformeerde kerk het centrale thema is. We beleven het verhaal vanuit de ogen van de zoon. Zo horen we alle vertellingen en overpeinzingen van de vader aan. De vader is een conservatieve, gereformeerde man die het ook niet zo heeft op katholieken. De gereformeerde kerk wordt neergezet als een instituut waar afstandelijkheid en regels erg belangrijk zijn. Wie daarvan afwijkt krijgt het zwaar, zo ondervind ook Ginus van Diepenburch, een kerkgenoot.
Deze Gilkinus durft het aan openlijk te twijfelen aan de leer zoals die wordt verkondigd in de gereformeerde kerk. Een regel uit het Onze Vader legt hij, geheel tegen de heersende opvattingen, op zijn eigen manier uit. Wat volgt is een welles-nietes-spelletje tussen Gilkinus en de kerk, waarvan de uitkomst bij voorbaat wel te voorspellen is. Het is vooral interessant en triest tegelijk om te zien hoe binnen een kerk, waar mensen met toch dezelfde overtuiging zitten, zoveel verdeeldheid kan ontstaan. De visie van de schrijver is duidelijk: in de kerk wordt je geacht ‘ja en amen’ te zeggen en afwijken van bestaande ideeën is uit den boze. Gaandeweg het verhaal krijg je ook steeds meer medelijden met Van Diepenburch, vanwege alle tegenstand die hij te verduren krijgt. Daarnaast werkt zijn rebelse dochter ook niet bepaald mee aan zijn gemoedstoestand.
De vader is een stereotype Kokse. Hoewel de gereformeerde kerk in zijn algemeenheid redelijk negatief belicht wordt, weet de vader toch sympathie op te wekken. Hij is het dan niet eens met Gilkinus maar heeft toch een zwak voor hem. Wat hem vooral tot een leuk personage is de humor waarmee hij alle dillema’s en problemen overpeinsd. Zo heeft De Vlieger naast een dramatische ook een humoristische kant en dat gaat erg goed samen. Ook zijn baan als grafdelver zorgt voor veel grappige passages. Nergens wordt het beledigend of gaat het over de schreef, maar de scherpe randjes zijn zeker wel aanwezig.
De Vlieger is een onderhoudende roman met een kritische noot. ’t Hart toont hier zijn visie ten opzichte van de gereformeerde kerk. Veel gedweep met bijbelteksten, maar dat is onvermijdelijk met dit thema. Het kan desondanks iets teveel van het goede zijn voor de niet-kerkelijke lezer, maar het verhaal neemt hier en daar wat gas terug en er is genoeg humor waardoor het voor hen ook toegankelijk wordt. De situatie van de dochter van Gilkinus en de zoon zelf vond ik iets minder interessant. Verder een sterke roman die van mij een ruime voldoende krijgt.
3,5 ster
Deze Gilkinus durft het aan openlijk te twijfelen aan de leer zoals die wordt verkondigd in de gereformeerde kerk. Een regel uit het Onze Vader legt hij, geheel tegen de heersende opvattingen, op zijn eigen manier uit. Wat volgt is een welles-nietes-spelletje tussen Gilkinus en de kerk, waarvan de uitkomst bij voorbaat wel te voorspellen is. Het is vooral interessant en triest tegelijk om te zien hoe binnen een kerk, waar mensen met toch dezelfde overtuiging zitten, zoveel verdeeldheid kan ontstaan. De visie van de schrijver is duidelijk: in de kerk wordt je geacht ‘ja en amen’ te zeggen en afwijken van bestaande ideeën is uit den boze. Gaandeweg het verhaal krijg je ook steeds meer medelijden met Van Diepenburch, vanwege alle tegenstand die hij te verduren krijgt. Daarnaast werkt zijn rebelse dochter ook niet bepaald mee aan zijn gemoedstoestand.
De vader is een stereotype Kokse. Hoewel de gereformeerde kerk in zijn algemeenheid redelijk negatief belicht wordt, weet de vader toch sympathie op te wekken. Hij is het dan niet eens met Gilkinus maar heeft toch een zwak voor hem. Wat hem vooral tot een leuk personage is de humor waarmee hij alle dillema’s en problemen overpeinsd. Zo heeft De Vlieger naast een dramatische ook een humoristische kant en dat gaat erg goed samen. Ook zijn baan als grafdelver zorgt voor veel grappige passages. Nergens wordt het beledigend of gaat het over de schreef, maar de scherpe randjes zijn zeker wel aanwezig.
De Vlieger is een onderhoudende roman met een kritische noot. ’t Hart toont hier zijn visie ten opzichte van de gereformeerde kerk. Veel gedweep met bijbelteksten, maar dat is onvermijdelijk met dit thema. Het kan desondanks iets teveel van het goede zijn voor de niet-kerkelijke lezer, maar het verhaal neemt hier en daar wat gas terug en er is genoeg humor waardoor het voor hen ook toegankelijk wordt. De situatie van de dochter van Gilkinus en de zoon zelf vond ik iets minder interessant. Verder een sterke roman die van mij een ruime voldoende krijgt.
3,5 ster
0
geplaatst: 3 oktober 2013, 12:57 uur
Geweldige roman, ik lees 'm momenteel voor de tweede keer. Een prachtige sfeertekening van het gereformeerde leven en theologisch ook zeker interessant. Uit de humor van de vader in het boek spreekt de liefde van de schrijver voor zijn eigen vader. Overigens is het hele verhaal precies goed gedoseerd met de typische Maarten 't Hart-humor. Dat maakt het lezen van 'De Vlieger' echt tot een feestje.
1
geplaatst: 28 juli, 17:28 uur
Is er een roman van Maarten ‘t Hart denkbaar zonder autobiografische elementen?
In 'de Vlieger' wordt de lezer meegenomen in het verhaal van vader, grafdelver in Boonersluis en zijn zoon, de naamloze ik-figuur in het boek, waarin we de schrijver herkennen.
De hoofdstukken zijn kort, soms niet meer dan drie bladzijden, en kennen levendige dialogen tussen vader, zoon en de bezoekers aan zijn werkplaats, het graf. Vooral de snedige uitspraken van vader zijn geweldig. Een kerel met het hart op de juiste plaats en Maarten moet veel van hem gehouden hebben. Dat proef je wel. Lastig wordt het als de roomse pastoor vraagt alle graven, meer dan duizend, van de roomse begraafplaats te verplaatsen naar een ander terrein. Dat moet kunnen als hij drie jaar lang iedere avond een graf ruimt en overbrengt, meent de pastoor. ‘Geen sprake van’, zegt de grafdelver, ‘alleen met de dragline wil ik de klus doen.’ Het conflict loopt op en ook de gemeentelijke opzichter wordt erbij betrokken. De spanning stijgt.
Zoon verdiept zich het liefst in boeken en leest elke week een stapel weg. Vanwege zijn leeshonger wordt hij ook lid van de roomse (katholieke) bibliotheek in de Hoogstraat omdat daar De vrouw met de zes slapers van Antoon Coolen te vinden is. Prachtig beschrijft ‘t Hart de huiver waarmee de hoofdpersoon dit afgodische roomse huis binnensluipt om lid te worden. Vader ziet al dat lezen niet zo zitten en probeert zijn zoon wat in de buitenlucht te krijgen. Van pakpapier en twee essenhouten latten wordt in vaders lijkenhuisje een vlieger in elkaar gezet en op het braakliggende terrein van de Sluispolder beproefd.
De vlieger wordt door twee kwajongens losgesneden van de draad en komt in het tuintje terecht bij een zekere Gilkinus van Diepenburch, een man die dolgraag had willen doorleren, maar genoegen moest nemen met een baan in een teergieterij. Voor het raam van zijn afbraakwoning vindt onze hoofdpersoon zijn vlieger terug.
Ginus, zijn vrouw en raadselachtige dochter verhuizen naar een vrijgekomen woning naast de hoofdpersoon en vader en Ginus worden dikke maatjes omdat ze allebei van dammen houden.
Omdat vader wel een maatje kan gebruiken op ‘het graf’, wordt Ginus overgehaald bij de gemeentelijke begraafplaats in dienst te treden, waarvoor hij bijzonder geschikt blijkt te zijn.
Uiteraard is Ginus van dezelfde gereformeerde kerk. En op een kwade zondag wordt hij afgelezen van de kansel. Hij moet zich bekeren van zijn afwijkende uitleg van de verzoeningsleer op straffe van een ban. De niet-geleerde maar doordenkende Ginus sprak tijdens een huisbezoek van de dominee uit dat God ook wel zonder de kruisdood van Jezus vergeven kan en bewees dat met de regel uit het onzevader: 'Vergeef ons onze schulden gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren.’ Heel de Bijbel had hij doorgespit, wat een hele klus was, maar nergens gelezen dat Jezus aan het kruis moest sterven voor de zonden. In hoofdstuk 17 wordt deze opvatting, met tekstbewijzen, uitgebreid beschreven. Mogelijk is dit voor een argeloze, niet-kerkelijke lezer net iets teveel van het goede en haalt het de vaart uit het verhaal. Toch is dit wel de kern van het boek. ‘t Hart is hier bezig een centraal christelijk leerstuk, en niet alleen voor gereformeerden, te ondergraven bij monde van de eenvoudige Ginus.
Het boek kwam uit in 1998. In de jaren waarin het boek speelt, rond 1960, speelde deze kwestie in de kerken nog niet. Maar in 1997 verscheen van de Kamper gereformeerde professor Cees den Heyer een boek over Verzoening met ongeveer hetzelfde betoog als dat van Ginus: God vergeeft ook zonder bloed en kruis, vond den Heyer. Maarten ‘t Hart vlechtte op deze manier een actuele rel binnen de gereformeerde kerken in, in zijn roman. De verontwaardiging dat iemand de kerk uitgezet kon worden vanwege deze opvatting was groot bij de schrijver. Er was, zover de hoofdpersoon wist, eigenlijk maar één zonde waartegen opgetreden werd in de kerk: overspel. Wie daarop werd betrapt kon rekenen op uitsluiting van het Avondmaal.
Een theologisch boek dus? Nee, dat toch niet. Het leest verder als een trein en veel situaties zijn zeer komisch beschreven. Zonder teveel literaire pretenties en moeilijkdoenerij. ‘t Hart is hier goed op dreef.
In 'de Vlieger' wordt de lezer meegenomen in het verhaal van vader, grafdelver in Boonersluis en zijn zoon, de naamloze ik-figuur in het boek, waarin we de schrijver herkennen.
De hoofdstukken zijn kort, soms niet meer dan drie bladzijden, en kennen levendige dialogen tussen vader, zoon en de bezoekers aan zijn werkplaats, het graf. Vooral de snedige uitspraken van vader zijn geweldig. Een kerel met het hart op de juiste plaats en Maarten moet veel van hem gehouden hebben. Dat proef je wel. Lastig wordt het als de roomse pastoor vraagt alle graven, meer dan duizend, van de roomse begraafplaats te verplaatsen naar een ander terrein. Dat moet kunnen als hij drie jaar lang iedere avond een graf ruimt en overbrengt, meent de pastoor. ‘Geen sprake van’, zegt de grafdelver, ‘alleen met de dragline wil ik de klus doen.’ Het conflict loopt op en ook de gemeentelijke opzichter wordt erbij betrokken. De spanning stijgt.
Zoon verdiept zich het liefst in boeken en leest elke week een stapel weg. Vanwege zijn leeshonger wordt hij ook lid van de roomse (katholieke) bibliotheek in de Hoogstraat omdat daar De vrouw met de zes slapers van Antoon Coolen te vinden is. Prachtig beschrijft ‘t Hart de huiver waarmee de hoofdpersoon dit afgodische roomse huis binnensluipt om lid te worden. Vader ziet al dat lezen niet zo zitten en probeert zijn zoon wat in de buitenlucht te krijgen. Van pakpapier en twee essenhouten latten wordt in vaders lijkenhuisje een vlieger in elkaar gezet en op het braakliggende terrein van de Sluispolder beproefd.
De vlieger wordt door twee kwajongens losgesneden van de draad en komt in het tuintje terecht bij een zekere Gilkinus van Diepenburch, een man die dolgraag had willen doorleren, maar genoegen moest nemen met een baan in een teergieterij. Voor het raam van zijn afbraakwoning vindt onze hoofdpersoon zijn vlieger terug.
Ginus, zijn vrouw en raadselachtige dochter verhuizen naar een vrijgekomen woning naast de hoofdpersoon en vader en Ginus worden dikke maatjes omdat ze allebei van dammen houden.
Omdat vader wel een maatje kan gebruiken op ‘het graf’, wordt Ginus overgehaald bij de gemeentelijke begraafplaats in dienst te treden, waarvoor hij bijzonder geschikt blijkt te zijn.
Uiteraard is Ginus van dezelfde gereformeerde kerk. En op een kwade zondag wordt hij afgelezen van de kansel. Hij moet zich bekeren van zijn afwijkende uitleg van de verzoeningsleer op straffe van een ban. De niet-geleerde maar doordenkende Ginus sprak tijdens een huisbezoek van de dominee uit dat God ook wel zonder de kruisdood van Jezus vergeven kan en bewees dat met de regel uit het onzevader: 'Vergeef ons onze schulden gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren.’ Heel de Bijbel had hij doorgespit, wat een hele klus was, maar nergens gelezen dat Jezus aan het kruis moest sterven voor de zonden. In hoofdstuk 17 wordt deze opvatting, met tekstbewijzen, uitgebreid beschreven. Mogelijk is dit voor een argeloze, niet-kerkelijke lezer net iets teveel van het goede en haalt het de vaart uit het verhaal. Toch is dit wel de kern van het boek. ‘t Hart is hier bezig een centraal christelijk leerstuk, en niet alleen voor gereformeerden, te ondergraven bij monde van de eenvoudige Ginus.
Het boek kwam uit in 1998. In de jaren waarin het boek speelt, rond 1960, speelde deze kwestie in de kerken nog niet. Maar in 1997 verscheen van de Kamper gereformeerde professor Cees den Heyer een boek over Verzoening met ongeveer hetzelfde betoog als dat van Ginus: God vergeeft ook zonder bloed en kruis, vond den Heyer. Maarten ‘t Hart vlechtte op deze manier een actuele rel binnen de gereformeerde kerken in, in zijn roman. De verontwaardiging dat iemand de kerk uitgezet kon worden vanwege deze opvatting was groot bij de schrijver. Er was, zover de hoofdpersoon wist, eigenlijk maar één zonde waartegen opgetreden werd in de kerk: overspel. Wie daarop werd betrapt kon rekenen op uitsluiting van het Avondmaal.
Een theologisch boek dus? Nee, dat toch niet. Het leest verder als een trein en veel situaties zijn zeer komisch beschreven. Zonder teveel literaire pretenties en moeilijkdoenerij. ‘t Hart is hier goed op dreef.
* denotes required fields.
* denotes required fields.