Ostře Sledované Vlaky - Bohumil Hrabal (1965)

Met weinig woorden een compleet boek schrijven, met personages van wie je het gevoel krijgt dat je hen kent, knap!

Een prachtig verhaal, dat inderdaad in z'n kortheid opvallend compleet is. Van alle mooie situaties die worden opgeroepen zal het beeld van een dienstleider die stationsstempels drukt op een vrouwenachterwerk me, hoewel slechts indirect beschreven, hoogstwaarschijnlijk het meest bijblijven. Op naar meer van Hrabal.

Een verhaal dat constant een glimlach op het gelaat weet te toveren. Er worden een paar wrede beelden opgeroepen (het beestenvervoer, het vuurgevecht op het eind) maar het gaat hier in hoofdzaak om de volwassenwording van een onzekere jongeman. M'n favoriete passage was de ontmaagding van de knaap en de overmoed die dit op zijn beurt bij hem teweegbrengt in het aanschijn van een zeer gevaarlijke missie. En nu de verfilming van Menzel maar eens bekijken!

Behalve de 'Drie rabiate legendes', verschenen bij Uitgeverij Voetnoot, kende ik nog niets van Hrabal. Nog steeds ben ik echter niet onder de indruk van zijn schrijfstijl. Als handelsmerk koppelt hij blijkbaar het existentiële en het grote (de oorlogscontext) aan het klein-menselijke (de seksuele ontwaking van een jongeman), een gegeven dat ik - maar ik kan me vergissen - ook in bepaalde van de drie eerdere teksten dacht aangetroffen te hebben.

Stilistisch is Hrabal bijwijlen bezwerend door de st(r)omende taal, in zinnen die maar niet aan hun einde lijken te (willen) komen. Het effect is soms spannend (het einde) of vertederend (de ontmoeting tussen het hoofdpersonage en zijn vriendin terwijl ze het hek schilderen), maar eigenlijk heeft de stijl altijd wel een beeldende meerwaarde. De humor is daarenboven charmant, denk maar aan de eerste bladzijden, over de overgrootvader die iedereen uitlacht of de grootvader die de Duitse tank "op zijn manier" tegen hield.

Toch mist het boek voor mij dat tikkeltje extra. Op het hallucinante beeld van de mensen uit Dresden die allen beginnen te wenen na, kreeg ik het zelden koud van ontroering. Wanneer de Duitser op het einde "Mutti, Mutti!" roept, ontstaat bijna weer een kippenvel-moment, maar wat daaraan voorafgaat is voor mij dikwijls te eigengereid. Ik bedoel dat ik niet het gevoel had dat Hrabal ergens naar toe wilde met de roman, maar dat hij gewoon zijn ding aan het doen was zonder meer. (De seksuele escapades kaderen in dat beeld; de schrijver als provocator en louter dat.)

Misschien is dat kort door de bocht van mij, maar het stond toch in de weg dat ik een extreem waardevolle leeservaring had. Om kort te gaan blijft 'Zwaarbewaakte treinen' voor mij teveel aan de oppervlakte. Hoewel er geestige en ontroerende momenten aan te pas komen, lijkt het boek teveel op een losse flodder die mij niet bij de strot weet te grijpen. Benieuwd of Jiri Menzel nog een verrijking kan zijn op mijn huidige beeld van het boek...