Lessons - Ian McEwan (2022)

Straks komt deze schrijver nog even aan het woord in een item op Nieuwsuur (NPO2).

Ian McEwan draagt dit boek op aan zijn halfzus Margy Hopkins, halfbroer Jim Wort en volle broer David Sharp. Zij zijn te herkennen als Susan, Henry en Robert. Veel auto biografische elementen worden in dit boek verwerkt, zoals de thuissituatie bij de McEwans, een dominante vader die zich via het leger uit de sloppen van Glasgow omhoog weet te werken en uiteindelijk als majoor eindigt. Een onderdanige moeder, Henry en Sue worden om onduidelijke redenen door de grootouders opgevoed, zodat de hoofdpersoon Roland zonder zijn broers en zus wordt grootgebracht. Hij groeit op in Libië. Terug in Engeland gaat hij naar de kostschool waar hij wordt verleid door de muzieklerares Miriam Cormell en mede daardoor het eindexamen niet haalt. Roland is een niet al te ambitieuze man, dit in tegenstelling tot zijn Duitse vrouw Alissa, die het gezin verlaat om een wereldberoemd schrijfster te worden en daar ook in slaagt. Roland draait op voor de opvoeding van hun zoon Lawrence en ofschoon Alissa hem minacht en een luchtfietser noemt, als vader doet hij het goed. Een heel leven van Roland trekt aan je voorbij van 1948 tot 2022. Ian McEwan is een babyboomer en dit is een boek over een boomer en dus voor veel hedendaagse senioren heel herkenbaar. Hopelijk kunnen jonge mensen zich ook vinden in dit verhaal.

Voor een man op leeftijd is de output van Ian McEwan nog best hoog. De kwaliteit van zijn latere werken verschilt nogal, maar het is altijd goed leesbaar, inhoudelijk boeiend, en niet vastgeklonken aan een enkel genre. Lessons is toch weer een verhaal apart, in de zin dat het wat meer aansluit bij McEwans grote werken als Atonement, Enduring Love en On Chesil Beach. Net iets ambitieuzer van opzet, net wat scherper geschreven.

Met Lessons keert McEwan min of meer terug bij het belangrijkste thema van Atonement: het schrijverschap. Waar Atonement ging over schrijven (of kunst in het algemeen) als manier van boetedoening en troost, gaat Lessons over de verantwoordelijkheden van de schrijver. Mag een schrijver ander mensen laten lijden onder zijn schrijverschap en mag een schrijver zijn eigen omgeving in een verhaal verwerken? Dit thema komt op meerdere manieren terug in dit boek: een van de hoofdpersonen keert haar verantwoordelijkheden de rug toe om te gaan schrijven en om haar eigen leven en dat van haar voormalige familie in een boek te verwerken. De schrijver McEwan doet hier in wezen hetzelfde, want Lessons is tot op zekere hoogte autobiografisch.

Boeiende kost, maar zo goed als Atonement wordt het niet. Dat boek was een veel coherenter geheel terwijl Lessons een wat fladderige structuur heeft. Ook was de plot van Atonement stukken spannender en meer meeslepend dan dat van Lessons. Bovendien krijgen we in Lessons heel wat geschiedenislessen te verwerken die hoewel boeiend intussen overbekend zijn: van de dappere studenten van die weisse rose tot Tsjernobyl tot de val van de muur en de pandemie.

Ondanks die paar minpuntjes is het wel een heerlijk boek om te lezen. McEwans schrijverschap blijft van een meesterlijk niveau, zijn psychologisch inzicht gaat diep, de flarden van humor zijn lekker Brits en dat Britse geldt ook voor de manier waarop hij de lezer steeds weet te ontroeren. Lessons haalt het wat mij betreft net niet bij zijn vroegere geweldige werk, maar heeft me tegelijkertijd vele uren leesplezier bezorgd. En een beetje spijt dat ik vroeger nooit pianolessen heb gehad, dat ook.

Moeizaam leesbaar maar goed boek. Er zijn veel onnodige 'informatie' zijsprongen die voor mij de leesbaarheid uit het boek halen. Haal dit eruit en je hebt een boek van 350 pagina's die van begin tot eind mij persoonlijk had geboeid.