Una Tumba - Juan Benet (1971)

Deze novelle is samen met Numa, een legende uitgegeven bij Kievenaar:

''Een graf / Numa, een legende'' - Juan Benet — Kievenaar

De ervaring trekt rond elke handeling en elk object een kader, dat nog slechts met moeite door de verbeelding kan worden doorbroken en het leven van de geest is rijker en stimulerender, als het kader nog niet getrokken is en het denken vrij kan doordringen in een onaffe en kneedbare massa vol mogelijkheden die pas door het kader vaste vorm krijgt.

Een graf is mijn eerste kennismaking met het werk van Juan Benet, die wordt vergeleken met William Faulkner en beïnvloed is door de Franse schrijvers van de "nouveau roman". En op zijn beurt heeft hij de Spaanse schrijvers na hem geïnspireerd, waaronder Javier Marias. Genoeg redenen voor mij om deze schrijver te gaan lezen.

Een raadselachtig en bizar verhaal is het. We delen in de beleveniswereld van een jongetje die de grenzen van zijn bestaan en bestemming aftast. Hij doet dat op de intuïtieve zintuigelijke manier die een kind eigen is.

Het is van een grote beeldende kracht... en prachtige zinnen staan erin.

Nadat ze zich half had omgedraaid, waarbij ze hem haar blote rug liet zien, werd de troebele, ondoorzichtige cirkel van zijn begeerte op slag transparant en toonde zo met grote scherpte zijn eigen, verradelijke begrenzing.

Dank je wel ...stilte..., dat je me attendeert op alle nieuwe vertalingen van Juan Benet. Zoals je weet heb ik zeer genoten van In de Schemer, dus ik kijk uit naar de rest van zijn werk. Ik verwacht dat dit een mooi boek voor de herfst- en wintermaanden gaat worden.

Net als in de Schemer doet Benet in deze novelle ook weer wat knaps: een mysterieus verhaal vertellen waarin veel onduidelijk blijft, maar dat net genoeg aanknopingspunten en aanwijzingen geeft om je fantasie te prikkelen en je achter te laten met het gevoel dat je iets bijzonders hebt gelezen. Het is inderdaad een bizar verhaal, niet perse door het harde geweld en de gepretendeerde incestueuze acties, maar eerder door de constante aanwezigheid van schimmen die het verloop van het verhaal en de handelingen van de karakters voortstuwen. Ik houd daar enorm van, wanneer dit soort vage krachten buiten het bewustzijn aanwezig zijn.

Alle deuren van het herenhuis stonden bijna altijd halfopen, zowel de binnen- als buitendeuren en, of dat nog niet genoeg was, ook het toegangshek van het kerkhofje, behalve dan in die een of twee jaar dat de oorlog duurde. En het kwam vooral daardoor dat het jongetje al erg vroeg had begrepen dat er niet alleen geen verboden terrein bestond - daar in die slaapverwekkende, treurige en belachelijke grenzeloosheid van het huis, die alleen door zijn overdreven angst om over drempels te stappen, de stilte die er heerste en de ernstige reprimandes die de vertrekken aan zijn timide passen gaven werd ingedamd, en zo, door rondom een beschermende orde te scheppen, een onneembare barrière moest opwerpen tegen zijn kinderlijke ontdekkingstochten door de oranje gloed van de ochtenden en het diepe zwart van de nachten-, maar ook dat hij zonder hulp van anderen, zonder hun raad en bevelen, door het leven moest, dat hij, aan zijn lot overgelaten, op eigen kracht moest vertrouwen om de tijd dat hij in het huis verbleef, hoe vluchtig en verbrokkeld die ook mocht zijn, goed door te komen en anderen maar beter links kon laten liggen in plaats van ze met zijn volstrekt onbeantwoorde vragen lastig te vallen.

Oorlog vernietigt niet enkel het heden en de toekomst, maar het vernietigt tevens het verleden. De Spaanse burgeroorlog wordt hier bezien door de ogen van het prepuberale hoofdpersonage. Deze novelle focust zich op ervaringen, waarvoor nog geen conceptueel kader bestaat. De jongen ervaart namelijk de oorlogschaos zonder dat hij iets weet van de voorgeschiedenis. Hij verschanst zich in een herenhuis, waarnaast een kerkhof ligt. Dit herenhuis wordt zo nu en dan belaagd door de republikeinen (er wordt door de aanvallers een socialistische leuze gescandeerd). Er bestaat een aanleiding voor deze aanvallen, maar die wordt verzwegen voor het hoofdpersonage. Sluiks wordt de jongen in een getroebleerde traditie geplaatst die -ware het verteld aan het hoofdpersonage - wellicht ten grave was gebracht. Qua schrijfstijl doet Juan Benet mij voornamelijk denken aan Gabriel García Márquez; al schrijft Benet hermetischer en mysterieuzer. Qua thematiek is dit kortverhaal een voorganger van de boeken van Javier Marias. Al richt Marias zich op geheimen die beter verzwegen hadden kunnen worden, daar waar Benet juist wijst op het gevaar van het verzwijgen van het verleden. Een Graf voelt in ieder geval aan als een vergeten parel die door het lezend publiek nodig weer opgegraven moet worden!