Steeds Dezelfde Zon - Jeroen Brouwers (1994)

Nederlands
Historisch / Oorlog

13 pagina's
Eerste druk: Singel / De Arbeiderspers, Amsterdam (Nederland)

Op uitnodiging van het Nationaal Comité 4 en 5 mei hield Jeroen Brouwers op 4 mei 1994, voorafgaand aan de officiële kranslegging bij het Nationale Monument op de Dam, een herdenkingstoespraak in de Nieuwe Kerk te Amsterdam. Brouwers was een van de eersten die, met zijn Indië-romans, de aandacht vestigde op de Japanse bezetting in Indonesië. Lange tijd was dit een vergeten oorlog, en vroegen de slachtoffers van de Japanse kampen tevergeefs om aandacht voor hun problemen. Na verschijning van de roman 'Bezonken Rood' was er veel discussie, met de vraag of Brouwers' beschrijvingen van het kamp wel waarheidsgetrouw waren. Sommigen meenden dat de Duitse concentratiekampen vele malen erger waren dan de Jappen-kampen; anderen beweerden dat het in Indië minstens zo erg, zo niet erger was geweest. Steeds duidelijker blijkt dat het in een adem noemen van de Duitse en Japanse kampen veel minder ongepast is dan Kousbroek c.s. lange tijd hebben willen doen geloven. In deze rede voert Brouwers de vergelijking op in een metafoor, waarin hij de vlag van het derde rijk met het hakenkruis (oorspronkelijk het symbool van het zonnerad) vergelijkt met die andere vlag met de vuurrode, ook de zon verbeeldende, bol. In zijn voordracht vertelt Brouwers over een bezoek dat hij bracht aan het voormalige concentratiekamp Buchenwald. Ronddwalend op de Ettersberg, die berucht werd onder de naam Buchenwald, wandelt hij door flarden mist en nevel, die hij ziet als metaforen: "alles verdwijnt en alles gaat ten onder in de schemer van het vergeten". Vergeten en herdenken is een constante, een herhaaldelijk terugkerende paradox in het werk van Jeroen Brouwers. Hier is herdenken een wijze om toekomst te scheppen: hoop te koesteren. Brouwers eindigt met een citaat van Goethe, aan wie de auteur de titel van de toespraak ook ontleende: Goethe wijst er op dat de zon alleen onder lijkt te gaan maar 'in werkelijkheid nooit onder gaat, maar ononderbroken straalt'.