menu

Sacred Nature: How We Can Recover Our Bond with the Natural World - Karen Armstrong (2022)

Alternatieve titel: De Heilige Natuur: Het Herstel van de Relatie met Onze Natuurlijke Omgeving

mijn stem
4,25 (2)
2 stemmen

Engels
Ideeƫnliteratuur

288 pagina's
Eerste druk: Bodley Head, Londen (Verenigd Koninkrijk)

Gedurende het grootste deel van de menselijke geschiedenis werd de natuur als heilig beschouwd en geloofde men dat God of de goden in de natuur alomtegenwoordig waren. Dat gold voor bijna alle culturen en religieuze tradities ter wereld. Toen de westerse mens in de zeventiende eeuw God en de natuur van elkaar scheidde, was dat méér dan een breuk met duizenden jaren van verworven wijsheid en ervaring: we zagen er de legitimatie in om onze omgeving te plunderen en onszelf op een destructieve manier boven de natuur te plaatsen. Karen Armstrong stelt dat het niet genoeg is om ons gedrag te veranderen als we de dreigende milieuramp willen afwenden: we moeten leren anders te denken en te voelen over onze natuurlijke omgeving. Ze is ervan overtuigd dat ons religieus erfgoed ons kan leren hoe we de spirituele band met de natuur kunnen herstellen. In elk hoofdstuk van 'De Heilige Natuur' behandelt ze een thema dat centraal staat in de wereldgodsdiensten – van dankbaarheid en compassie tot opoffering en geweldloosheid – en laat ze zien hoe we een andere manier van denken en voelen kunnen ontwikkelen om opnieuw contact te maken met de natuur.

zoeken in:
avatar van psyche
5,0
psyche (crew)
We zijn geen heersers van de wereld, we delen het universum


Tegenwoordig hoef je niet ver te zoeken als het gaat over klimaatveranderingen, onze omgang als mens met het klimaat. Alleen de laatste weken al plopt het thema meermaals op. Of het nu een artikel betreft dat de tien procent van de rijksten verantwoordelijk zou zijn voor de helft van de uitstoot of het uitroepen van de maand maart als maand van de heilige natuur danwel een dominee die 3 maart in ND betoogt dat vanuit christelijk oogpunt de natuur niet heilig is. Schokkend vond ik de documentaire Our Planet. In deze docu zag ik hoe walrussen door het inkrimpen van de ijsmassa niet meer op zeeijs kunnen rusten, ze klimmen op steile kliffen omdat er op kleine stukjes strand met duizenden soortgenoten geen plek meer is. Maar ze moeten ook weer naar beneden en storten met honderden de diepte in. Een IJsbeer wandelt over dode walrussen.

Ik wil niet hypocriet doen, maar wel mijn best om na te gaan waar ik mijn ecologische voetafdruk kan beperken. We dragen met elkaar verantwoording en hoeven met elkaar meestal niet naar een ander te wijzen. Gedragsverandering vraagt om een visie. M.i. kan ‘De heilige natuur’ van Karen Armstrong daarbij helpen. Ze verkent diepgaand de spirituele kracht van de natuur en voert een pleidooi voor een nieuwe manier van denken over de natuur. Als expert op het terrein van religie en aanverwante zaken waarbij het christendom, jodendom en de islam haar specialiteiten zijn, weet ze op syncretische wijze deze religies te vergelijken met o.a. het confucianisme, hindoeïsme, boeddhisme, jaïnisme en na te gaan wat wij met betrekking tot onze omgang met de natuur kunnen leren.
Kortom kan gesteld worden dat wij geen heersers van het universum zijn al gedragen mensen zich wel zo, zie De Onderwerping: Een Geschiedenis van de Verhouding van de Mens tot de Natuur

KA legt uit hoe onze kijk op de natuur in de loop der eeuwen is veranderd, ze schenkt aandacht aan mythos en logos, en hoe het zinloos is om te proberen oeroude inzichten op een rationele manier te bewijzen, omdat hiervoor verbeeldingskracht nodig is en het vermogen te zien wat niet zichtbaar is.
Voor mij is het vrijwel onmogelijk Karen Armstrong zonder context te citeren, de beknopte bibliografie, het register en de omschrijving bij ‘noten’ in de hoofdstukken op de pagina’s 229-256 maken duidelijk dat de auteur zelf in staat is geweest m.i. meesterlijk de rode draad van een visie beknopt weer te geven: hoe we het universum zichtbaar en onzichtbaar delen en hoe we in harmonie kunnen leven. Hoe we ons gedrag kunnen afstemmen op de natuurlijke ritmen van het universum en dat de samenleving afhankelijk is van evenwicht en matiging.
Dat vergt iets van ieder mens. Toch komt KA voor mij nergens belerend over, ik meen daarom: gewoon lezen dit boek, het zo nu en dan wegleggen om te overdenken en je te laten inspireren.

5*

avatar van Wandelaar
3,5
De Heilige Natuur is een compact werk over een groot onderwerp. De Nederlandse editie telt tot het dankwoord 226 pagina’s royaal gedrukte tekst en is daarmee prettig leesbaar. Aan Karen Armstrong kun je het overlaten over religie een boeiend verhaal te vertellen. In heldere stappen gaat ze op haar doel af, zonder onnodig lang zijpaden te bewandelen.

Twee begrippen nemen in haar boek een centrale plaats in. Als eerste: Kenosis, het leegmaken van zichzelf. Armstrong is er van overtuigd dat dit een belangrijke spirituele houding is in alle religies. Of dit nu de tao is, de overgave in de islam, het liefdegebod van Jezus of de yoga-ervaring van de jonge Boeddha. Het centrale is dat het ego plaats maakt voor empathie en een innerlijke staat van onzelfzuchtigheid. En deze ervaring vormt de sleutel tot een dieper begrip van de wereld om ons heen.

Een tweede begrip, dat we al goed kennen in het werk van de schrijfster, is wat ze noemt De gulden regel : “In alle grote religieuze tradities zijn mensen onafhankelijk van elkaar gekomen tot de gulden regel - behandel anderen niet zoals je zelf niet behandeld wil worden. Deze regel lijkt diep geworteld in de menselijke moraal.”
Een veel door Armstrong gebruikte term in dit verband is compassie. “Compassie is de kern van religie en moraal en is essentieel voor de overleving van de mensheid”.
Was het maar waar, denk ik dan een moment. Het dubbele negatief (tweemaal 'niet') in de Gulden regel vinden we in een positieve variant in de bekende Bijbelse opdracht: ‘Heb je naaste lief als jezelf.’ In de reflectie op die tekst blijkt dan ook hoe moeilijk dit eigenlijk is en hoe weinig onze samenleving hier mee leeft. Concurrentie en zelfbehoud zijn de sleutelbegrippen in onze wereld. De spanning tussen gewenste (universele) moraal en praktijk is hier pijnlijk voelbaar. Karen Armstrong overtuigt me wel van haar eigen goede intenties, maar ik kan moeilijk aannemen dat in alle religies ‘De gulden regel’ in het midden staat. Van een harmoniemodel is vooralsnog geen sprake. Was dat het geval, wijs me dan waar op aarde dat paradijs is. Ik zou zeggen: niet in India, China of Midden-Oosten.

In religie gaat het, zoals de schrijfster zegt, om relatie. De relatie met de godheid en de relatie met de ander. Daar voegt ze dan ook de natuur aan toe. En meent dat we de godheid niet zozeer moeten zoeken buiten de geschapen wereld, maar er in, en daarmee is de schepping heilig. Al snel komen we dan op het probleem dat onze cultuur en theologie van de laatste eeuwen sterk antropocentrisch is. De mens in het midden. En dat het hier scheef gegroeid is, is duidelijk. De natuur heeft weinig te vertellen, behalve wanneer zich een probleem voordoet: wolf bijt schaap dood, virussen grijpen om zich heen, de aarde beeft en tienduizenden sterven. Maar de natuur als pure zuivere bron van goedheid, is misschien wel een beetje de mythe van de stedeling. Eeuwenlang heeft de mens de natuur niet alleen als vriend gekend maar ook als geduchte tegenstander. Ik denk alleen maar aan de kracht van de zee in eigen land die met dijken en kunstwerken moest worden bedwongen. Ik denk ook aan besmettelijke ziekten en de verworvenheden van de medische wetenschap. De natuur is geen idylle. Een beetje in goede banen leiden is dus echt wel nodig, wil de mensheid overleven.

De heilige natuur is even aanbiddelijk als onbegrijpelijk. En dat we als mensen veel verprutsen is evident. Toch voel ik wel wat voor de menselijke rol als mede-schepper in de natuur. Samen de wereld leefbaar maken en niet 'Gods water over Gods akker laten lopen'. Aan de slag dus, zou ik denken. We denken niet te groot van de mens, maar te klein. En precies op dat punt laat het boek het een beetje liggen. Voor Armstrong lijkt het doel bereikt als we ruimte maken voor onze gevoelens van liefde en compassie. Mee eens natuurlijk. Maar hoe nu verder? Het boek roept dus nog wel een paar vragen op.

Al met al een magnifiek geschreven en uitstekend leesbaar verhaal dat de interesse prikkelt maar zeker niet op alle vragen antwoord geeft. Dat is teveel gevraagd. Ik zie uit naar haar volgende boek.

Gast
geplaatst: vandaag om 13:53 uur

geplaatst: vandaag om 13:53 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.