Voor deze maand heb ik een verzameling van Tsjechovs korte verhalen gehuurd bij de bibliotheek. Ik vroeg me af wat men hier van Tsjechovs werk vindt? Toegankelijk, diepgaand, luchtig, zwaar?

Ik ken iemand die Tsjechov en Toergenjev beter vindt dan Dostojewski en Tolstoj. Volkomen geschift natuurlijk. Wat wel voor Tsjechov pleit is dat hij praktijkvoerend arts was. Je moet denk ik vooral van het kortere werk houden om hem te waarderen en van een wat meer onderkoelde, subtiele toonzetting t.o.v. de meer emotievolle werken van de echte meesters.

Zelf ben ik meer gecharmeerd van Tsjechov dan van schrijvers als Tolstoj en Dostojewski. Toegegeven, als je plannen hebt om je hospita te vermoorden of om oorlog te voeren tegen Frankrijk, dan zijn Dostojewski en Tolstoj de aangewezen schrijvers. Daarbij is Dostojewski inderdaad een echte meester, maar dan in de zin van onderwijzer. Omdat hij je precies uitlegt hoe de wereld in elkaar steekt en hoe je je zou moeten gedragen.

Tsjechov is meer van het kleine gebaar. In zijn verhalen dan toch, in zijn toneelstukken is hij thematisch wat ambitieuzer. Altijd toegankelijk, vaak geestig (hoewel niet zo geestig als Dostojewski) en zonder belerend vingertje. Ook wat vrijblijvender, zodat je na een aantal verhalen wel weer even toe bent aan iets anders.

Overigens is ook Toergenjew een meesterlijk verhalenverteller. Met wat meer variatie in dat specifieke deel van zijn oeuvre dan Tsjechow. Van een typisch fatalistisch Russisch verhaal als 'Dagboek van een overtollig mens' tot heuse spookverhalen!

Ik laat me graag onderwijzen door Dostojewski in het kader van wat men tegenwoordig ook wel "lifelong learning" noemt.

Tsjechov was de grootmeester van het korte proza. Z'n talrijke kortverhalen en novellen werden in tijdschriften gepubliceerd. Het waren karakterschetsen, luchtige anekdotes of zwaarmoedige beschouwingen met een filosofische inslag. Soms hadden ze een open einde. Hij blonk uit in observaties van het alledaagse leven. Bepaalde personages ontleende hij aan de werkelijkheid, met als gevolg dat sommige kennissen niet meer met hem wilden praten.

Ook als toneelschrijver behoorde hij tot de grootsten. Z'n vierakters brachten meer realisme in het Russische theater. Z'n eenakters waren komische tussendoortjes met het karakter van een klucht. Het principe van Chekhov's gun - een geladen vuurwapen moet in een volgend bedrijf afgeschoten worden - wordt aan hem toegeschreven, maar hij heeft er zelf meermaals tegen gezondigd.

Hij beschreef de sociale veranderingen van z'n tijd: het verarmen van de oude landadel, de opkomst van de nieuwe rijken en de vrije boeren. In De Reis naar Sachalin klaagde hij de mensonwaardige omstandigheden in een Siberisch verbanningsoord aan. Als arts behandelde hij epidemieën van tyfus, cholera en tuberculose. Aan die laatste ziekte bezweek hij zelf.

Proza:
1. Zaal 6
2. De weddenschap
3. De dame met het hondje
4. De zwarte monnik
5. Een verschrikkelijke nacht

Drama:
1. De kersentuin
2. Oom Vanja
3. De meeuw