menu
zoeken in:
avatar van Donkerwoud
Mijn recensie van 'Buñuel en el Laberinto de las Tortugas' (2018) op onze filmbroer, met een kleine verrassing aan het einde.

(3.5*)

Het fascineert me hoe documentaire (als genre, stroming of stijl) vervlochten is met een geschiedenis van exploitatiepraktijken. Zoals Robert J. Flaherty met 'Nanook of the North' (1922) een etnografisch document maakte over de inuit-gemeenschap rond de poolcirkel, maar er niet voor terugdeinsde om het exotische uit te vergroten en hun band met de moderniteit buiten beschouwing te laten. Of door zelfs elementen erbij te verzinnen die beter binnen het frame van 'de nobele wilde' pasten. In één van de meest indringende scènes gaat titelfiguur Nanook een doodstrijd aan met een walrus, met speer en al werpt de heroïsche Eskimo zich op het roofdier. Of het komische intermezzo waarin Nanook op een westerse handelspost komt en verbaasd is over het technologische vernuft van een grammofoonspeler. Ingeblikte mensenstemmen!? Hij pakt een grammofoonplaat, inspecteert het vreemde object en zet er zijn kaken in. Ik moest zelf schaterlachen bij dit stukje antieke slapstick. Er is echter niks van waar, want Nanook en zijn clan hadden allang vuurwapens en waren bekend met grammofoonspelers. De grens tussen fictie en non-fictie is soms flinterdun.

In de biografische animatiefilm 'Buñuel en el Laberinto de las Tortugas' (2018) wordt het moeizame productieproces gevolgd rond de documentairefilm 'Las Hurdes, tierra sin pan' (1933). De surrealistische grootmeester Luis Buñuel cementeerde met (voor die tijd) controversiële films als 'Un chien Andalou' (1929) en 'L'Âge d'or' (1930) zijn status als notoire oproerkraaier. Je hield van hem of haatte hem, maar in zijn films sneed hij taboes aan rond kerkelijke moraal, kleinburgerlijkheid en vrouwelijke seksualiteit. De film begint wanneer een jonge Buñuel worstelt met welke richting hij z'n kunstenaarschap wil geven na vorige successen. Zijn voornaamste drijfveer is dat hij in ieder geval níet meer in één adem genoemd worden met kunstenaar Salvador Dali. Tegelijkertijd draagt Buñuel de financiële gevolgen van censuur en de verstoorde relatie met z'n vermogende moeder, die niet meer wenst bij te dragen aan affreuze heiligschennis. Maar soms is het leven zelf surrealistisch en wanneer Luis en zijn jeugdvriend Ramón Acín, allebei lichtelijk beschonken door een dronk op hun mannenvriendschap, terloops een loterijkaartje aanschaffen, hebben ze per ongeluk een winnend lot in handen. De financiering voor Buñuel's nieuwe productie is plotseling rond.

'Buñuel en el Laberinto de las Tortugas' (2018) is zonder meer een grappige film over twee vrienden die niet met elkaar, maar zeker ook niet zonder elkaar kunnen. Over het onmogelijke project waarin Ramón als financier met lede ogen aanziet hoe Luis als regisseur verstikt raakt in zijn eigen megalomane ambities. Het begint al wanneer een kwart van het budget opgaat aan een opzichtige automobiel, en dat in een tijd waarin het leuke hebbedingetje nog niet veel werd gezien in het straatbeeld. Of de bizarre, impulsieve nukken waarmee Luis een schild van provocaties opwerpt en niet in aanraking hoeft te komen met zijn eigen gevoelens. Deze gekkigheid maakt het op een bepaalde manier een luchtige en een amusante biopic, zeker ook voor kijkers die onbekend zijn met het surrealisme. Achter deze luchtige bromance steekt echter een grimmigere film over documentaire maken toen het genre nog geen vastomlijnde (ethische) conventies kende.

Net als bij Robert J. Flaherty wringt bij Luis Buñuel namelijk de dualiteit tussen de cineast als wonderenmaker en zijn intenties om hoegenaamd namens de mensen te spreken die hij portretteert. Is het Buñuel werkelijk te doen om de levensstandaard in 'Las Hurdes' te verbeteren, of is zijn surrealistische spielerei een doel op zich? De mensen blijken vooral decorstukken in z'n mooie sfeershots en de regusseur schroomt niet om steeds verder de grenzen van het betamelijke op te trekken. Het gave is dat de sobere, basale animatiestijl niet alleen Bunuel's droombeelden nabootst, maar ook het eigen filter wat hij over de inwoners van deze hongerstreek legt. Het menselijk lijden in 'Las Hurdes' wordt overschaduwd door andere dingen. Opwindende autoritjes over bergwegen. Het overweldigende natuurschoon en de feeërieke dorpsomgevingen. En natuurlijk het spektakel van honger en dood.

Wat 'Buñuel en el Laberinto de las Tortugas' (2018) ook heel treffend doet - en daarin zie ik een parallel met de magnifieke animatiedocu 'Waltz with Bashir' (2008) - is dat de combinatie van echte beelden met animatie een sterk emotioneel effect sorteert. Door de animatie heen zijn namelijk archiefbeelden gemonteerd uit 'Las Hurdes, tierra sin pan' (1933), waar niet meer weg te kijken valt voor de blikken van doorgroefde, hongerige en zieke mensengezichten. Wij weten als kijker inmiddels dat het niet genoeg is voor de duivelsregisseur. Dat hij situaties ensceneert waar wrede megalomanie de boventoon voert, boven het vertellen van hun verhaal. Tot het punt waarop zijn werkelijke provocaties (ook voor mij als kijker) grensoverschrijdend worden en bij het laatste archiefbeeld keek ik geschokt weg van zijn redeloze gemeenheid.

Voor mij is er niks zo saai als de statische biopic die de menselijke imperfecties afvlakt en 'slechts' een mooi verhaal vertelt over een underdog en zijn of haar wordingsgeschiedenis. 'Buñuel en el Laberinto de las Tortugas' (2018) doet recht aan de man en zijn mythe, maar plaatst ook een kritische noot bij de morele implicaties van diens werkwijze. Een man van zijn tijd geportretteerd door een meer eigentijdse lens. In een gelaagde vertelvorm waar fictie en non-fictie elkaar versterken. Uiteindelijk zonder moralistisch of prekerig te worden. Het hart is echter de bitterzoete mannenvriendschap tussen Ramón Acín en Luis Buñuel. Op het enige punt in de film dat Buñuel huilt, snotterde ik met hem mee.

(En dan is er het kinderlijke enthousiasme toen ik op de aftiteling zocht naar de naam van een goede vriendin, die hieraan werkte voor een Nederlandse animatiestudio. Zomaar op een bioscoopscherm en bij een tekenfilmproductie waar ik zelfs nog een traantje bij wegpinkte. Marjon Haasnoot kent me goed genoeg om te weten dat ik haar productie met liefde had neergesabeld; het was niet nodig.)

Gast
geplaatst: vandaag om 16:21 uur

geplaatst: vandaag om 16:21 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.